HỢP TÁC KINH TẾ THƯƠNG MẠI TRUNG QUỐC - CHÂU PHI NĂM 2015

2015 BUSINESS REVIEW XII: CHINA - AFRICA TRADE AND ECONOMIC COOPERATION STARTS.

In 2015, against the backdrop of the weak recovery of the global economy, the trade investment continued to be low and the bulk commodities operated at a low price, the China-Africa trade and economic relationship resisted the downward pressure caused by the changes of the external environment and started a new journey of the comprehensive strategic cooperation under the guide and promotion of the China-Africa Cooperation Forum mechanism.

China-Africa Cooperation Forum re-set the cooperative model. 2015 marks the 15th anniversary of the establishment of the China-Africa Cooperation Forum. The Johannesburg Summit of the China-Africa Cooperation Forum and the 6th Ministerial Conference were successfully held in South Africa in December. At the opening ceremony of the Summit, President Xi Jinping, on behalf of the Chinese government, announced that efforts would be made to improve the new China-Africa Strategic Partnership to a comprehensive strategic partnership of cooperation and to jointly implement the “ten cooperation plans” with Africa in fields such as industrialization, agricultural modernization, infrastructure, finance, green development, trade and investment facilitation, poverty reduction and people’s benefiting, public health, humanity, peace and security. These won high praise and warm response from the broad African countries and even the international society, opened a new blueprint for the China-Africa practical cooperation, stimulated the new vitality of the China-Africa community of common destiny and cast another important milestone in the history of the China-Africa relationship and China-Africa trade and economic cooperation.

The high-level reciprocal visits further motivated the cooperation. In 2015, President Xi Jinping visited Zimbabwe and South Africa and met with leaders of 13 countries on multi-lateral occasions. Chinese leaders such as Vice-Chairman Zhang Ping and State Councilor Yang Jiechi respectively visited 6 countries such as Chad and Algeria. Leaders of 13 countries such as Angola, Sudan and Congo visited China with the Chairman of the African Union Committee. Leaders of 10 countries such as South Africa, Egypt, and Ethiopia came to China to attend relevant activities. By these visits, China and Africa further consolidated the political mutual trusts, enhanced the traditional friendship, docked the development strategy, deepened the mutual beneficial cooperation and injected strong power into the comprehensive upgrading of the China-Africa trade and economic cooperation.

The inter-governmental cooperation mechanism assisted the upgrading of cooperation. In 2015, China held the new trade and economic joint (mixed) committee with 10 countries and ECOWAS such as Zambia and Cameroon. The medium-term appraisal meeting of China-South Africa joint working group and the first meeting of China-Angola trade and economic cooperation guidance committee were held to jointly promote the significant issues in the bilateral trade and economic cooperation. MOFCOM also established the capacity cooperation mechanism under the system of the China-Algeria bilateral trade and economic joint committee. This intends to jointly promote China and Egypt to sign the intergovernmental framework of the capacity cooperation with the National Development and Reform Committee and to set up a new platform for the China-Africa capacity cooperation.

The export to Africa realized contrarian growth. Affected by the phased declining price of the global bulk commodities, the trade volume between China and Africa was US$147.6 billion in January-October 2015, with a decrease of 18% year on year, but the amount of exports from China to Africa showed a contrarian soar, reaching US$89.9 billion, with an increase of 5%, 7 percentage points higher than the general growth of the export in the same period. The mechanical and electrical products became an important driving force of China’s export to Africa. Meanwhile, the products of the mineral energy resources and the distinctive agricultural products imported from Africa didn’t decline in quantitative terms and some products even increased. Thus it can be concluded that the trade complementarity between China and Africa was continuously strengthened, the structure was increasingly optimized and the development in the future enjoyed a great potential.

The investment to Africa accumulated the development stamina. In January-October 2015, the direct non-financial investment flow in the African countries was US$1.9 billion, down 40% compared with the same period last year. Although the investment growth was slow to some extent, many major projects invested in Africa obtained positive progress. For example, the African heavy truck project and the Ghana gas power plant project invested by the Chinese enterprises in the second phase were started successively in April, with a total investment scale of US$300 million and US$600 million respectively. The light industrial park project invested by the Chinese enterprises in Ethiopia and the expanded area project of the Suez trade and economic cooperation zone invested by the Chinese enterprises in Egypt were steadily promoted. Driven by these significant investment projects, the China-Africa investment cooperation is rapidly gaining momentum and will be expected to regain in the future and reach a new stage.

The contract project maintained a steady growth. In January-October 2015, the contract value of contract projects newly signed by China in the African countries reached US$55.1 billion, with an increase of 5% year on year, and the completed turnover reached US$41.6 billion, with an increase of 2%, accounting for one third of the total turnover of the foreign contract projects. The cross-national and cross-regional infrastructure projects became the highlight of the cooperation. The Chinese enterprises broke the single cooperation model of only participating in the engineering construction in the past and synthesized many kinds of modes such as trade, investment and engineering. This intends to actively participate in the plan, design, construction, management and maintenance of projects such as the rail transit, port and power station of Africa. It not only makes significant contribution to the interconnectivity development of Africa, but also accelerates China’s technology, equipments, standards and service stepping into Africa.

The aviation cooperation made positive progress. In May 2014, Premier Li Keqiang proposed to implement the “China-Africa regional aviation cooperation plan” when visiting the Headquarter of the African Union. In 2015, various follow-up implementation work was promoted sturdily with positive progress. China signed the Memorandum of Understanding of Aviation Cooperation with six countries including Angola, Ethiopia, Zimbabwe, Cape Verde, Equatorial Guinea and Congo, and the Economic Community of West African States. The Ministry of Commerce jointly held the China-Africa regional aviation cooperation forum and the market promoting and policy information session with the Civil Aviation Administration. The Ministry of Commerce also set up the regional aviation cooperation information platform for Africa joined by the government, enterprises and financial institutes. Hainan Airlines Group united the China-Africa Development Fund to continue to expand the operational air route of the Ghananian joint-ventured airline company. The passenger load factor exceeded 70% and the local market share reached 40%. China Southern Airlines and Air China respectively opened the direct air route from Guangzhou to Nairobi, Beijing to Johannesburg and Addis Ababa.

In 2016, the Ministry of Commerce, guided by the “genuineness, honesty, intimacy and sincerity”, the concept of the cooperation with Africa, and the “13th Five-Year-Plan”, will closely integrate the construction of the “Belt and Road” and the strategic layout of the international capacity cooperation. The Ministry of Commerce will overcome the difficulties, innovate, do a good job in the implementation work of the “ten cooperation plans” and strive to create an upgraded version of the China-Africa trade and economic cooperation.

Nguồn: http://english.mofcom.gov.cn/article/zt_businessview2015/news/201602/20160201261327.shtml

QUAN HỆ CHÍNH TRỊ TRUNG QUỐC - CHÂU PHI

Inter-party relations promote Sino-African strategic partnership

Author:  Zhong Weiyun

Source: China.org.cn

Last July, South African President Jacob Zuma made particular mention of the relationship between South Africa's ruling party the African National Congress (ANC) and the Communist Party of China (CPC) at a meeting with Chinese leaders Hu Jintao and Xi Jinping. He expressed his satisfaction with the current relations between the ANC and the CPC, during which many senior members of the ANC participated in training workshops held by the CPC.

The relations between the CPC and the ANC are typical of the relations between Chinese and African political parties. These are part of what puts Africa' relations with China apart from its relations with other powerful nations and have also helped strengthen the political foundations of a new-type Sino-African strategic partnership.

A long history of contact

The exchange between the Chinese and African political parties began in the 1950s. At that time, the CPC only established relations with political parties of communist nature around the world. However, many African national liberation organizations sent delegations to visit China to seek political, moral and material support and receive political and military training. Though most of these delegations were invited by China's non-governmental organizations, they had their first contact with related departments in the CPC.

By the end of the 1970s, the CPC adjusted its foreign policies and started to develop relations with non-communist African parties and in particularly with ruling parties. By 1988, over 40 political parties from Sub-Saharan Africa had established relations with the CPC.

In the early 1990s, a wave of multi-party democracy swept the African continent and posed certain negative impact on Sino-African inter-party exchange. After years of sustained communications, many of the long-reigning parties with which China had invested much time and energy developing relationships were replaced. The new ruling parties had little understanding of the CPC and Sino-African inter-party exchanges experienced a low ebb. In the mid-1990s African political parties once again became interested in contact with the CPC. The CPC successively established relations with a batch of new African political parties.

Contact has been growing even faster in the 21st century and as many African countries have become stable and these nation's political parties have the increasing desire to work with the CPC. The momentum of bilateral party relations has been good, and to date the CPC has established relations with 81 African parties both in and out of power.

Sharing experience

High-ranking CPC leaders, including those from the 16th and the 17th Central Politburo Standing Committees, have led delegations on frequent visits to African countries. Standing Committee member Li Changchun made three visits to Africa in 2005, 2008 and 2011, and the 10 countries he visited included Sudan, Namibia, Tanzania, South Africa, Algeria, Mauritania, Morocco, Tunisia, Mozambique and Kenya.

Moreover, many members of the Politburo, secretaries of the Secretariat of the 16th and 17th CPC Central Committee have led delegations to visit Africa. Each year the CPC sends 10 delegations to visit Africa, led by provincial/ministerial leaders. The CPC also invites around 20 senior delegations from African political parties to visit China every year. President Zuma of South Africa, President Pohamba of Namibia and President Guebuza of Mozambique all led such delegations before they assumed the presidency.

In June 2008 when President Zuma, leader of the ANC, visited China, he proposed to Chinese president Hu Jintao that the CPC organize training workshops for the senior members of the ANC. President Hu actively responded to the request and soon a plan was hammered out. Since then 56 senior ANC leaders in four batches have participated in workshops on the theories and experience of the ruling parties of China and South Africa.

During the first ANC delegation to China in November 2009, Zhou Yongkang, a member of the CPC Politburo Standing Committee and the secretary of the Central Political and Legislative Affairs Committee, met with members of the ANC and discussed various topics with them. Cyril Ramaphosa, leader of the delegation and former General Secretary of the ANC, said: "It is not long since the ANC was founded and became a ruling party, but the CPC has been a ruling party for six decades, and has accumulated rich experiences. We would like to learn from each other. Every participant studied hard and had deep discussions and they admitted they gained a lot." In October 2011, Gwede Mantashe, General Secretary of the ANC, led the fourth delegation of ANC members to China. While meeting with Xi Jinping, China's vice president and member of the CPC Politburo Standing Committee, Mantashe said that all the delegation members are happy to visit and study in China and that they admire the achievements made by the CPC in leading its people in the country's construction. The experience and theories of the CPC, he added, are worth learning.

Other than the ANC, parties such as the Ethiopian People's Revolutionary Democratic Front and the Zimbabwe African National Union - Patriotic Front also send their senior members to visit and study in China. The CPC and African political parties share the same wish to understand and learn from each other. African political parties, especially those ruling parties, hope to learn the experience of the CPC in party building and country construction. Many parties explicitly say that they want the CPC to train their senior leaders. The CPC has also carried out research into the experiences African ruling parties that have a long history in order to improve its own party building in the new era. In recent years, the number of African party members that come to China to visit or study has increased and it is expected to welcome 7.5 million arrivals by 2012. They take part in workshops of different types and topics, including party building, economic development, poverty reduction, young people and women. The CPC also sends experts to some African countries on their request to brief them about China and the experience of the CPC.

Promoting traditional Sino-African friendship

With the older generation of leaders leaving political arena, it has become a common task for young politicians of both sides to continue the Sino-African friendship. Sam Nujoma, the first president of Namibia, went to China to receive political and military training while fighting for national independence. He has visited China for 17 times and has a deep affection for China. In his latest visit to China, he said to Chinese leaders that the Namibian people even forget the names of the Chinese teachers who trained Namibian freedom fighters. He deemed that it is necessary to write down the history and pass it down to the younger generation. According to the proposal of Namibia's South West Africa People's Organization (SWAPO), the CPC and the SWAPO co-organized the first Africa-China Young Leaders Forum in Windhoek in May 2011.

The forum brought together 180 young leaders from China and 18 African countries. On the theme of "Friendship, Cooperation and Development," the participants had thoroughly deliberated on issues related to Sino-African relations, such as its history, current situation and the opportunities and challenges under the new situation. Wu Bangguo, chairman of the National People's Congress (NPC) Standing Committee, said at the opening ceremony that it is the common aspiration for 2.3 billion Chinese and African people to consolidate their friendship, promote practical cooperation and boost common development. He believes that through unremitting efforts of generations of young African and Chinese people, the Sino-African friendship will grow stronger. Namibian leaders such as President Pohamba reviewed the history of Sino-African friendship from their personal experiences and called on young leaders to carry forward the cause of Sino-African unity and cooperation. President Pohamba said it was a long journey full of challenges from 1955 in Bandung, to 2000 in Beijing and 2011 in Windhoek. China overcame difficulties and insisted on cooperation with Africa. China built up its prestige in Africa and made many friends.

In June 2012, the second China-Africa Young Leaders' Forum was held in Beijing. Nearly 200 young leaders from China and 38 African countries attended the forum. Chairman Jia Qinglin of the National Committee of the Chinese People's Political Consultative Conference (CPPCC) and Namibia's founding president Sam Nujoma were present on the forum. The participants had a spirited discussion themed on "China-Africa Cooperation and Youth Development" and reached extensive consensus. The forum concluded with the Beijing Declaration.

The forum is not only a venue for both sides to review traditional friendship, but also a platform to discuss new cooperation. Both sides agree that the forum should be held regularly. The forum would be held for every three years in China and Africa by turns.

Practical cooperation

Talks between Chinese and African parties cover both political and economic topics and are used to enhance economic and trade cooperation. Under the multi-party system in African countries, the ruling parties strive to win support from their people by performing well, and practical and fruitful cooperation with China through inter-party exchanges is to their advantage. The CPC also wants to strengthen Sino-African ties through promoting economic cooperation and trade.

The CPC leaders that head delegations to Africa contribute towards major cooperation programs. For example, Wu Guanzheng, a member of the Politburo Standing Committee, led the CPC delegation to visit Gabon in 2006 and brought about cooperation in the exploitation of iron reserves in Gabon. The total estimated investment of the project reached billions of US dollars. During his visit to Madagascar, he helped solve problems in Sino-Madagascan economic cooperation and trade. In 2009 Zhou Yongkang led a CPC delegation to visit Sudan. During his visit the governments and enterprises from both countries signed more than 10 cooperation agreements. In January 2012 Li Yuanchao led a CPC delegation to visit Rwanda, Uganda, South Sudan and Sudan, resulting in the signing of many cooperation agreements.

Economic and trade delegations are usually arranged to coincide with the CPC delegations' arrivals and, with advance investigations and preparation, economic and trade delegations generally achieve concrete cooperation on their trips. For example, Yu Zhengsheng, a member of the Politburo and then secretary of CPC Hubei provincial committee, led a CPC delegation to visit Mozambique in 2005 and brought about cooperation on agriculture between Hubei Province and Mozambique. Now cooperation between Hubei and Mozambique has been expanded to other sectors such as mining and manufacturing. Zhang Dejiang, a member of the Politburo and then secretary of the CPC Guangdong provincial committee, led a CPC delegation and a large-scale economic and trade delegation to visit Africa in October 2004 and June 2007, and enterprises from Guangdong and Africa signed contracts worth US $2.4 billion and US $3.4 billion respectively.

Economic and trade cooperation is also promoted through multilateral forums that facilitate communication between Chinese and African enterprises. In recent years, the CPC has brought together many Chinese and African government officials and entrepreneurs at such forums. For example, in August 2010, the CPC held the China-Africa Agriculture Cooperation Forum in Beijing. Over 130 representatives from political parties, enterprises and international institutes from 18 different African countries participated in talks about opportunities and challenges of Sino-African agriculture cooperation during which they reached extensive strategic consensus.

Political foundation of Sino-African relations

The late Ethiopian president Meles Zenawi said that the three pillars of Ethiopia-China relationship are the relationships between governments, between political parties, and between the peoples of the two countries. He is not alone among African leaders in this view. This shows the importance of inter-party relations between China and Africa.

China and African countries belong to the same developing world, and the relations between their political parties are full of potency and promise. Inter-party interactions play to the practical needs of both sides as they lead their respective nations towards prosperity. Through inter-party communication, the CPC can form a greater understanding of Africa and improve its general communication with Africa, while the African political parties can learn from China's development experience and build a better world themselves.

The author is vice director of Bureau IV (African Affairs) of the International Department, the CPC Central Committee.

Nguồn: http://www.focac.org/eng/zxxx/t1102167.htm

ĐẦU TƯ VÀO CHÂU PHI NĂM 2015 VÀ TRUNG QUỐC CHỈ XẾP Ở TOP 7.

Hai tác giả Ernst & Young vừa qua đã công bố tài liệu: Attractiveness Survey Africa 2015: Making Choices. Tài liệu chứa thông tin quan trọng hiện nay về châu Phi, chủ yếu là đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ở châu Phi.

Theo bài báo, trong năm 2014, số lượng các dự án FDI mới ở châu Phi giảm 8,4% nhưng vẫn cao hơn mức năm 2008. Tuy nhiên, vốn đầu tư ở châu Phi tăng lên 128 tỷ USD, tăng 136% trong năm 2013. Các nhà đầu tư FDI đã nhiệt tình quay trở lại đến Ai Cập, Morocco và tăng các dự án của họ ở Ethiopia và Mozambique. Có ít dự án ở Nam Phi, Angola, Nigeria, Ghana và Kenya.

Châu Phi từ vị trí thứ 2 (2014) giảm xuống vị trí thứ 4 trong bảng xếp hạng khu vực sau Châu Đại Dương, Bắc Mỹ, và châu Á trong năm 2015. FDI ở châu Phi đã tăng năm lần kể từ năm 2000 và được dự báo sẽ vượt qua viện trợ phát triển chính thức (ODA). FDI dự kiến ​​đạt hơn 55 tỷ USD, lợi ích thu được từ đầu tư được dự đoán sẽ tăng đạt 18 tỷ USD và kiều hối đáng kinh ngạc là 65 tỷ USD.

Nói chung, các nhà đầu tư châu Âu đến nay chiếm số lượng lớn nhất các dự án FDI ở châu Phi vào năm 2014. Hoa Kỳ là nhà đầu tư lớn nhất, với 101 dự án FDI hoặc gần 14% của tất cả các dự án ở châu Phi. Vương quốc Anh và Nam Phi ở vị trí thứ hai, UAE đứng thứ tư, thứ năm Pháp và Đức thứ sáu. Mặc dù đầu tư của Trung Quốc tăng vọt trong năm 2014, đứng vị trí thứ 7 với 32 dự án FDI trị giá 6,1 tỷ và 4,4% của tổng số các dự án mới.

Xem tại: http://www.africanbusinesscentral.com/2015/08/19/africa-attractiveness-survey-2015-making-choices-ey-report/

HOẠT ĐỘNG KINH TẾ CỦA TRUNG QUỐC Ở CHÂU PHI TỪ NĂM 2000 ĐẾN NAY

Võ Minh Tập

Tạp chí Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số 8/2016

Quan hệ kinh tế giữ Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và châu Phi bắt đầu từ những năm 1950, đến nay đã trãi qua 6 thập kỷ phát triển, đặc biệt mối quan hệ kinh tế giữa hai bên phát triển mạnh mẽ trong thập niên 2000. Sự tham gia của Trung Quốc ở châu Phi trên lĩnh vực kinh tế với ba trụ cột chủ yếu là thương mại, đầu tư và viện trợ phát triển đã tác động tích cực cũng như tiêu cực về nhiều mặt đến Trung Quốc cũng như các nước châu Phi. Quá trình tham gia của Trung Quốc ở châu Phi đã kích hoạt các cuộc tranh luận nóng, với nhiều quan điểm trái chiều bởi các nhà nghiên cứu, các nhà hoạch định chính sách nhiều quốc gia và dư luận truyền thông trên thế giới. Bài viết này phân tích những thành tựu về quan hệ Trung Quốc – châu Phi trên lĩnh vực kinh tế (chủ yếu về thương mại, đầu tư và viện trợ phát triển). Từ đó, rút ra một vài nhận xét về sự tham gia kinh tế của Trung Quốc ở châu Phi từ năm 2000 đến nay.

1. Thành tựu quan hệ kinh tế Trung Quốc – châu Phi từ 2000 – nay 

Từ năm 2000, Trung Quốc đã không ngừng điều chỉnh và triển khai chính sách kinh tế đối với châu Phi, thu được nhiều thành tựu toàn diện. Trung Quốc từng bước định vị và xác lập vai trò của mình trên lục địa châu Phi.

1.1. Về thương mại (trade)

Trung Quốc hiện nay là một trong những quốc gia thương mại lớn nhất thế giới, đứng sau EU-27 và cạnh tranh với Mĩ ở vị trí thứ hai. So với năm 1950, khi thương mại giữa Trung Quốc và châu Phi chỉ đạt 121 triệu USD, năm 2000 tăng lên 10,6 tỷ USD, tăng trưởng 30% mỗi năm kể từ đó. Từ 2000-2010, tổng giá trị thương mại của Trung Quốc với châu Phi đã tăng từ 10,6 tỷ USD năm 2000 lên 127 tỷ USD trong năm 2010[1]( hơn gấp 10 lần), với tốc độ tăng trưởng 35%. Trung Quốc đã vượt Mỹ trở thành đối tác thương mại lớn nhất của châu Phi năm 2009[2]. Trong năm 2012, thương mại của Trung Quốc với châu Phi đạt 198,5 tỷ USD, trong khi EU (423 tỷ USD), Mĩ (101 tỷ USD). Chia sẻ giá trị thương mại của châu Phi trong tổng thương mại toàn cầu của Trung Quốc tăng từ 2,10% năm 2000 lên 5,13% năm 2013[3]. Đến năm 2015, thương mại hai bên đạt 300 tỷ USD (tăng hơn 30 lần so với năm 2000), hai bên dự kiến đạt 400 tỷ USD vào năm 2020[4]. Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại cá nhân lớn nhất của châu Phi, vượt qua các đối tác truyền thống như Mĩ, Pháp, Anh, Đức…

Biểu đồ 1: Thương mại Trung Quốc-Châu Phi từ 2000 – 2015 (tỷ USD)

Nguồn: China Statistical Yearbook 2000-2015 và tính toán của tác giả

Từ 2000-2013, Trung Quốc nhập khẩu từ châu Phi đạt 5,5 tỷ USD tăng lên 113,17 tỷ USD và xuất sang châu Phi đạt từ 4,4 tỷ USD lên 85,31 tỷ USD[5]. Trung Quốc luôn bị thâm hụt thương mại với châu Phi. Về phân ngành, Trung Quốc nhập khẩu từ châu Phi chủ yếu tập trung vào lĩnh vực năng lượng và tài nguyên thiên nhiên[6], ví dụ năm 2000, Trung Quốc nhập khẩu 3,4 tỷ USD (chiếm 74,5%) lên hơn 68,2 tỷ USD (chiếm 81,3%) vào năm 2013, châu Phi trở thành nhà cung cấp dầu thô lớn thứ hai của Trung Quốc (chủ yếu là Sudan và Angola), sau Trung Đông. Trong khi đó xuất khẩu của Trung Quốc đến châu Phi chủ yếu là hàng hóa sản xuất (máy móc, dệt may, điện tử)[7], ví dụ năm 2000, Trung Quốc xuất sang châu Phi đạt 4,6 tỷ USD (96,2%) lên 84,6 tỷ USD (99,5%) năm 2012. Trung Quốc cũng phân bổ dòng chảy thương mại đến một số quốc gia chủ yếu trên lục địa. Ví dụ theo dữ liệu của UN COMTRADE thì năm 2000, 6 đối tác thương mại chính của Trung Quốc (chiếm hơn 66%) gồm: Nam Phi (21,21%), Angola (19,40%), Ai Cập (9,38%), Nigeria (8,85%), Benin (3,48%) và Cộng hòa Congo (3,54%). Đến năm 2012, 6 đối tác thương mại chính của Trung Quốc (chiếm hơn 67%) gồm Nam Phi (30,24%), Angola (18,96%), Nigeria (5,33%), Ai Cập (4,81%), Libya (4,42%) và Algeria (3,90%).

Mặc dù thương mại Trung Quốc-châu Phi chiếm tỉ trọng tương đối nhỏ (khoảng 4-5%), nhưng đã phát triển nhanh hơn so với thương mại của Trung Quốc với phần còn lại của thế giới và thương mại của châu Phi với các đối tác truyền thống. Vai trò của Trung Quốc về đóng góp cho sự phát triển châu Phi đã tiếp tục được tăng cường đáng kể. Tuy rằng Hoa Kỳ và EU vẫn là một trong những đối tác thương mại và đầu tư lớn nhất cho nhiều nền kinh tế châu Phi nhưng điều quan trọng là tỷ lệ và tốc độ tăng trưởng đáng chú ý về tham gia của Trung Quốc ở châu Phi.

1.2. Về đầu tư (FDI)

Trung Quốc bắt đầu đầu tư vào các nước châu Phi trong những năm 80, tuy nhiên, kể từ năm 2000, đầu tư của Trung Quốc vào châu Phi đã được phát triển nhanh chóng hơn và Trung Quốc đã tăng tốc đầu tư vào Châu Phi đáng kể. Về dòng vốn FDI (FDI flows), theo MOFCOM, dòng vốn FDI của nước này vào châu Phi tăng từ 220 triệu USD năm 2000 lên 3,2 tỷ USD năm 2014 (xem biểu đồ 2). Theo Văn phòng thống kê quốc gia Trung Quốc, doanh thu từ các dự án hợp đồng kỹ thuật của Trung Quốc ở châu Phi đã tăng từ 1,2 tỷ USD năm 2000 lên 29 tỉ USD năm 2011. Cũng theo MOFCOM công bố vào 8/2013, từ năm 2009-2012, dòng vốn FDI của Trung Quốc vào châu Phi đã tăng từ 1,4 tỷ USD lên 2,5 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 20,5%[8].

Biểu đồ 2: Dòng vốn FDI của Trung Quốc vào châu Phi 2000-2014 (tỷ USD)

Nguồn: Dữ liệu từ UNCTAD, MOFCOM, China Statistical Yearbook.

Về lượng vốn FDI (FDI stock), lượng vốn FDI của Trung Quốc vào châu Phi tăng nhanh và liên tục. Theo thống kê năm 2000, lượng vốn FDI của Trung Quốc ở châu Phi đạt 0,5 tỷ USD tăng lên 30 tỉ USD trong năm 2015[9]. Hai bên hướng đến tăng đầu tư trực tiếp đến 100 tỷ USD vào năm 2020[10].  Chính phủ Trung Quốc đã đóng một vai trò tích cực trong việc khuyến khích các doanh nghiệp Trung Quốc mở rộng đầu tư ở châu Phi, như một phần của chiến lược "đi ra ngoài" (“Going Out” Strategy). Theo Giấy trắng về Hợp tác Kinh tế và Thương mại Trung Quốc, vào cuối năm 2012, Trung Quốc đã ký kết hiệp định đầu tư song phương với 32 nước châu Phi và thiết lập cơ chế Ủy ban kinh tế chung với 45 quốc gia châu Phi.

Như vậy, mặc dù FDI của Trung Quốc vào châu Phi trong thực tế là thấp (cả về giá trị, GDP và tổng dòng vốn FDI) so với dòng FDI từ các đối tác truyền thống phương Tây (Mĩ, Anh, Pháp) cũng như ở các khu vực khác trên thế giới. Ví dụ, năm 2013 (chiếm 3,1%), ít hơn đầu tư của Trung Quốc ở các khu vực còn lại như: châu Á (70,1%), Mỹ Latinh (13,3 %) và châu Âu (5,5%), Bắc Mĩ (4,5%), châu Đại Dương (3,4%)[11]. Phần lớn các tư ra nước ngoài của Trung Quốc tập trung ở Châu Á, ngoại trừ năm 2008, châu Phi là khu vực nhận dòng vốn FDI đứng thứ hai trong các khu vực còn lại. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng FDI của Trung Quốc vào châu Phi trong hơn thập kỷ qua là nhanh chóng và rất nổi bật. Trung bình dòng vốn FDI của Trung Quốc chảy vào châu Phi trong 2000-2015 chỉ chiếm 5% trong tổng số FDI vào châu Phi. Trung Quốc hiện là nhà đầu tư nước đang phát triển lớn nhất ở châu Phi.

Các điểm đến FDI của Trung Quốc là rất không đồng đều. Khu vực Nam Phi là điểm đến hàng đầu cho FDI, tiếp nhận 47% dòng FDI của Trung Quốc khoảng từ năm 2004-2013 (chủ yếu là Cộng hòa Nam Phi, Zambia). Bắc Phi là điểm đến FDI thứ hai của Trung Quốc với 17,08% (chủ yếu là Algeria, Sudan). Tây Phi đứng thứ ba tiếp nhận 15,79% FDI của Trung Quốc (chủ yếu là Nigeria, Ghana, Niger). Đông Phi đã nhận được khoảng 10,64% FDI của Trung Quốc (chủ yếu là Mauritius, Ethiopia và Kenya). Trung Phi có thị phần thấp nhất dòng FDI của Trung Quốc, tiếp nhận 10,32% (chủ yếu là Cộng hòa Dân chủ Congo). Các nước trong khu vực không có tài nguyên thiên nhiên có thể giải thích lý do tại sao họ thu hút đầu tư ít hơn từ Trung Quốc[12]. Phần lớn FDI của Trung Quốc tập trung vào các quốc gia giàu tài nguyên và quốc gia ven biển ở châu Phi như: Nam Phi, Nigeria, Ai Cập, Morocco, Zambia, DRC, Mauritius, Niger  và Tunisia... Trong giai đoạn 2003-2008, các nước chủ yếu nhận đầu tư của Trung Quốc là các quốc gia có nhiều dầu mỏ và các nước giàu khoáng sản khác như Nam Phi (64%), Nigeria (9%), Zambia (5%), Algeria (5%) và Sudan (4%)[13], nhóm nước này chiếm 87% tổng FDI của Trung Quốc. Năm 2011, quốc gia nhận FDI lớn nhất của Trung Quốc là Nigeria, Algeria, Nam Phi, DRC, Niger, Ai Cập, Libya, Zambia, Sudan và Ethiopia[14]. Tuy nhiên, trong thực tế, đầu tư của Trung Quốc vào châu Phi là đặc biệt quan trọng tập trung vào nhóm nước châu Phi nào đó. Ví dụ, khi nhìn vào phần trung bình FDI của Trung Quốc trong tổng dòng vốn FDI chảy vào châu Phi từ năm 2000-2011, FDI của Trung Quốc chiếm 52% tổng dòng vốn FDI ở Zimbabwe, 26% ở Mauritius và 13% ở cả Nam Phi và Zambia. Số lượng người Trung Quốc ở châu Phi hiện nay được cho là hơn 1 triệu người và hơn 3000 công ty Trung Quốc đang tham gia vào các hoạt động kinh tế và thương mại ở châu Phi[15].

Trong hơn thập kỷ qua, đa số các công ty Trung Quốc đầu tư vào châu Phi là thuộc sở hữu nhà nước (SOEs), mặc dù FDI của các doanh nghiệp tư nhân Trung Quốc (SMEs) đã tăng đáng kể trong những năm gần đây. Trước năm 2000, không có doanh nghiệp tư nhân báo cáo FDI sang châu Phi[16]. Năm 2002, con số này tăng lên đến 2 trong tổng số 18 dự án đang hoạt động. Năm 2005, dự án đầu tư tư nhân có một sự gia tăng lớn với 52 dự án, chiếm 35% tổng số FDI của Trung Quốc ở châu Phi. Trong năm 2011, con số này là 923 dự án, tương đương 55% của các dự án FDI đang hoạt động từ Trung Quốc đến châu Phi, vượt qua các khoản đầu tư của doanh nghiệp nhà nước (45%)[17]. Doanh nghiệp nhà nước đầu tư chủ yếu trong lĩnh vực khai thác tài nguyên, nhất là dầu mỏ, cơ sở hạ tầng, viễn thông. Còn doanh nghiệp tư nhân hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực dịch vụ và sản xuất.

3. Về viện trợ phát triển (ODA)

Trung Quốc là một trong những nhà cung cấp viện trợ và các khoản vay quan trọng nhất cho các nước châu Phi, mặc dù nước này không thường xuyên báo cáo số liệu về các khoản viện trợ đến châu Phi. Chính phủ Trung Quốc hỗ trợ các dự án hợp tác kinh tế ở châu Phi thường kiên kết với hoạt động FDI và thương mại[18]. Các lĩnh vực hợp tác kinh tế mà Trung Quốc đang hoạt động chủ yếu ở châu Phi bao gồm cơ sở hạ tầng (đường sắt, đường giao thông, viễn thông) và các dự án xây dựng cơ sở (tòa nhà chính phủ, sân vận động, bệnh viện, trường học)[19]. Hơn nữa, Trung Quốc cung cấp viện trợ tài chính dưới các hình thức tài trợ, cho vay không lãi suất, giảm nợ và các khoản vay ưu đãi cũng như tín dụng xuất khẩu ưu đãi và các khoản vay thương mại từ các ngân hàng Trung Quốc[20]. Viện trợ của Trung Quốc cho châu Phi tăng từ 0,55 tỷ USD năm 2000 lên 3,2 tỷ USD năm 2013 (xem biểu đồ 3). Có ý kiến cho rằng hiện Trung Quốc đã thế chỗ Mỹ trở thành “mạnh thường quân” lớn nhất tại châu Phi chủ yếu dựa trên cách nhìn nhận về sự suy giảm sức mạnh và ảnh hưởng của Mỹ. Tuy nhiên, từ những dữ liệu có được và từ định nghĩa ODA của OECD, các nhà phân tích cho biết trong giai đoạn từ năm 2000-2013, Trung Quốc đã viện trợ khoảng 31,5 tỷ USD cho châu Phi, tương đương mức trung bình khoảng 2,25 tỷ USD/năm. Trong khi đó, mức ODA mà Mỹ cấp cho châu Phi trong cùng giai đoạn cao gấp gần ba lần con số trên, ước tính vào khoảng 92,7 tỷ USD, tương đương 6,62 tỷ USD/năm[21].

Viện trợ của Trung Quốc cho châu Phi đã tăng lên nhanh chóng, liên tục và ổn định kể từ năm 1990 và châu Phi là khu vực nhận viện trợ lớn nhất của Trung Quốc, chiếm gần một nửa ngân sách. Ví dụ, từ 1950-2009, châu Phi chiếm (45,7%), tiếp theo là châu Á (32,8%), Mĩ latinh (12,7%), châu Đại Dương (4,0%), châu Âu (0,3%) và còn lại là các khu vực khác (4,5%)[22]. Tuy nhiên, giá trị viện trợ nước ngoài của Trung Quốc cho châu Phi vẫn còn khá nhỏ so với một số đối tác truyền thống viện trợ cho châu Phi. Ví dụ năm 2011,viện trợ cho châu Phi của Mĩ (9,4 tỷ USD), Pháp (4,6 tỷ USD), Đức (2,5 tỷ USD), Anh (3,4 tỷ USD)[23]…

Biểu đồ 3: ODA của Trung Quốc vào châu Phi từ 2000 – 2013, (tỷ USD)

Nguồn: China Statistical Yearbook và MOFCOM officials.

Ngoài ra, Quỹ Phát triển Trung Quốc - Châu Phi được đưa ra bởi Ngân hàng Phát triển Trung Quốc trong năm 2007 cung cấp vốn cho các doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư ở châu Phi. Quỹ đã nhận được lên đến 3 tỷ USD năm 2012 và tài trợ 60 dự án trên khắp 30 quốc gia châu Phi, đạt 5 tỷ USD trong năm 2014[24]. Trong một cuộc phỏng vấn tháng 7/2012 với phương tiện truyền thông chính thức của Trung Quốc, Chủ tịch Ex-Im Trung Quốc nói rằng trong 7-8 năm qua, Ex-Im Trung Quốc hoàn thành khoảng 600 dự án và cung cấp khoảng 38 tỷ USD trong các khoản vay cho tất cả châu Phi. Trong tháng 1 năm 2012 cuộc phỏng vấn với truyền thông Trung Quốc chính thức, phó chủ tịch Quỹ Phát triển Trung Quốc-Châu Phi của Ngân hàng phát triển Trung Quốc nói rằng vào cuối năm 2008, quỹ này đã đầu tư 400 triệu USD trong 20 dự án ở châu Phi[25].

Tại hội nghị FOCAC-6 năm 2015, Ông Tập Cận Bình đưa ta cam kết lớn nhất cho châu Phi với 60 tỉ USD (trong đó 5 tỷ USD tài trợ và cho vay không lãi suất, 35 tỷ USD cho vay ưu đãi và tín dụng tiêu dùng và phần còn lại là tài trợ thương mại). Trung Quốc đã liên tục tăng gấp đôi cam kết tài chính của mình đối với châu Phi tại các cuộc họp FOCAC: từ 5 tỷ USD năm 2006 (với 3 tỷ vốn vay ưu đãi và 2 tỷ tín dụng tiêu dùng), đến 10 tỷ vốn vay ưu đãi năm 2009 và đến 20 tỷ năm 2012[26] và cam kết 20 tỷ USD của Trung Quốc với khoản này đã được hoàn thành trước thời hạn[27]. Từ năm 2009 đến năm 2011, Trung Quốc xây dựng 100 trường học, 30 bệnh viện, 30 trung tâm phòng chống sốt rét và 100 dự án năng lượng sạch. Hỗ trợ kỹ thuật của Trung Quốc từ năm 2006 và 2009 để đào tạo cán bộ, thành lập trung tâm trình diễn công nghệ nông nghiệp. Trung Quốc đã thành lập 20 trung tâm trình diễn công nghệ nông nghiệp và đến năm 2012 Trung Quốc đã đào tạo 40.000 nhân viên châu Phi trong các lĩnh vực khác nhau[28]. Đến năm 2009, Trung Quốc xóa 312 khoản nợ cho 35 nước châu Phi trị giá 29,3 triệu USD[29]. Trong lĩnh vực văn hóa, Trung Quốc xây dựng 29 Viện Khổng Tử ở châu Phi, cho 20.000 sinh viên châu Phi nhận học bổng của chính phủ và góp phần vào việc thiết lập các nền tảng mới cho sự hợp tác văn hóa[30]. Kể từ khi bùng phát của virus Ebola ở Tây Phi, Chính phủ Trung Quốc đã viện trợ nhân đạo khẩn cấp cho châu Phi với tổng số tiền 122,6 triệu USD.

Trong hơn thập kỷ qua, đóng góp của châu Phi trong hợp tác kinh tế của Trung Quốc trên toàn thế giới đã tăng gần gấp 3 lần từ 10% năm 2000 lên 29% năm 2011, điều đó cho thấy tầm quan trọng ngày càng tăng của các dự án của Trung Quốc ở châu Phi.

2. Một vài nhận xét

Tính đến nay, Trung Quốc đã trở thành đối tác thương mại lớn nhất của châu Phi và châu Phi hiện nay là nguồn nhập khẩu chủ yếu của Trung Quốc, châu Phi là thị trường hợp đồng dự án xây dựng ở nước ngoài lớn thứ hai, là điểm đến ODA lớn nhất của Trung Quốc và Trung Quốc là nhà đầu tư đang phát triển lớn nhất ở châu Phi, xếp trong top 5 trong các nhà đầu tư tại châu Phi. Chúng tôi xin rút ra một vài nhận xét như sau:

2.1. Mặc dù sự tham gia của Trung Quốc với châu Phi không phải là mới, tham gia của Trung Quốc ở châu Phi đã đạt được sự chú ý đặc biệt trong bối cảnh tiếp cận chiến lược toàn cầu của họ từ năm 1990. Điều này có nghĩa là chủ động của Trung Quốc để tham gia với châu Phi trong nhiều lĩnh vực hợp tác và tương tác kinh tế. Chúng ta không thể phủ nhận rằng việc tìm kiếm thị trường, tài nguyên và năng lượng, đặc biệt là dầu mỏ và các khoản đầu tư đã trở thành mục tiêu chính của chính sách của Trung Quốc đối với châu Phi để đáp ứng cho sự phát triển tổng thể kinh tế nhanh của Trung Quốc và phát triển công nghiệp sản xuất, thị trường cho sản phẩm của Trung Quốc và hỗ trợ xúc tiến ngoại giao tại các chương trình nghị sự toàn cầu của Bắc Kinh. Trung Quốc cũng đã kết hợp cung cấp các ưu đãi thương mại, đầu tư, viện trợ và các trợ giúp kỹ thuật, cho vay lãi suất thấp và cam kết ngoại giao với các nhà lãnh đạo châu Phi. Do đó, Trung Quốc đã định vị mình như một nguồn thay thế tiềm năng phát triển cho nhiều quốc gia châu Phi và đã có năng lực để lấp đầy khoảng trống mà châu Phi bị phương Tây bỏ qua.

2.2. Trung Quốc đã dành ưu tiên cho châu Phi như một đối tác chiến lược ở cả cấp độ chính trị và kinh tế. Trong thời gian qua (và có thể nhiều thập kỷ tới), các vấn đề châu Phi sẽ được định hình một cách đáng kể trong tham gia hoạt động thương mại, đầu tư của Trung Quốc, trong khi ảnh hưởng địa chính trị ngày càng tăng của Trung Quốc sẽ đưa đến những hậu quả lâu dài đáng kể cho sự phát triển chính trị và kinh tế của châu Phi. Tăng trưởng kinh tế ngoạn mục của Trung Quốc không những tạo cơ hội mới cho châu Phi mà còn gặp nhiều thách thức lớn. Ngân hàng Thế giới đã xác nhận rằng thương mại ngày càng tăng của Trung Quốc đã tạo động lực tăng trưởng chủ yếu cho châu Phi và triển vọng gia tăng thương mại hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích cho cả châu Phi và Trung Quốc trong thời gian dài. Các khoản đầu tư và viện trợ của Trung Quốc tại châu Phi thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển rõ ràng và tạo ra các cơ hội thương mại mới tại thị trường trong nước. Cụ thể, các khoản đầu tư của Trung Quốc trong lĩnh vực khai thác khoáng sản, cơ sở hạ tầng viễn thông là vô cùng có lợi cho sự phát triển của châu Phi.

2.3. Theo một số nhà quan sát, các bằng chứng về sự tham gia ngày càng tăng của Trung Quốc ở châu Phi là để đảm bảo tiếp cận các nguồn tài nguyên phong phú của châu lục thông qua sự kết hợp về sức mạnh mềm, vốn nay ưu đãi, chiến lược đầu tư và hợp tác chính trị. Thật vậy, chúng ta cần nhấn mạnh thực tế của một mối liên kết giữa việc đảm bảo nguồn cung ổn định của dầu và tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc như là một yếu tố quan trọng của an ninh quốc gia Trung Quốc. Trong viễn cảnh này, Trung Quốc đã phát triển một chiến lược đối với an ninh năng lượng với châu Phi. Tuy nhiên, các cường quốc Hoa Kỳ, Nhật Bản và EU đã luôn luôn chiếm ưu thế trong việc kiểm soát các nguồn cung cấp dầu mỏ và khí đốt của thế giới, kể cả ở châu Phi. Trung Quốc và Ấn Độ là mới nhất khi tham gia cuộc tranh giành này để đảm bảo tiếp cận nguồn cung cấp ổn định của dầu mỏ và khí đốt. Do đó, mối quan tâm về an ninh năng lượng là tâm điểm trong chính sách châu Phi của cả các cường quốc phương Tây và không ngoại trừ Trung Quốc.

2.4. Sự tham gia của Trung Quốc ở châu Phi được chính phủ các nước châu Phi chào đón[31]. Các nước châu Phi chấp nhận Trung Quốc như là một mô hình chính trị và kinh tế mới, một đối tác thương mại và đầu tư thay thế cho mô hình phương Tây [32]. Quan hệ Trung Quốc-Châu Phi là bình đẳng hơn với các đối tác truyền thống của phương Tây và các nước châu Phi đánh giá cao chính sách không can thiệp của Trung Quốc[33]. Trung Quốc không đặt ra bất kỳ điều kiện chính trị cho chính phủ các nước châu Phi trong trường hợp họ có ý định ký hợp đồng kinh tế[34]. Như vậy, theo quan điểm đó, Trung Quốc sẽ giúp châu Phi có cơ hội tăng trưởng kinh tế, hội nhập với thế giới và giải quyết các khó khăn về kinh tế-xã hội ở châu Phi. Tuy nhiên, để tận dụng những cơ hội phát triển và hưởng lợi nhiều hơn cho châu Phi khi gia tăng sự tương tác với Trung Quốc trong lĩnh vực thương mại và đầu tư thì châu Phi cần phải giải quyết những trở ngại, thách thức hiện có như việc cải cách triệt để nền kinh tế có định hướng, cải cách hệ thống pháp luật, các chính sách hỗ trợ người nghèo, dân chủ hóa hệ thống chính trị, cải cách doanh nghiệp, giải quyết xung đột, đào tạo nguồn lao động chất lượng và có tính cạnh tranh...

2.5. Mối quan hệ năng động Trung Quốc-châu Phi sẽ cung cấp nhiều tiềm năng mới và có nhiều lợi thế cho cả hai bên. Trung Quốc và châu Phi cần đưa ra chính sách phù hợp, hiệu quả có tính bắt buộc để đảm bảo một mối quan hệ Trung Quốc-châu Phi cùng có lợi và lâu dài ở cả hiện tại và trong tương lai. Thật vậy, cho đến nay sự tham gia kinh tế của Trung Quốc ở châu Phi luôn bị dư luận chỉ trích, điều này sẽ ảnh hưởng đến hành vi của các doanh nghiệp Trung Quốc và Trung Quốc sẽ có giải pháp điều chỉnh chính sách. Về phía Chính phủ các nước châu Phi cũng cần có giải pháp và chính sách hiệu quả và từng bước khẳng định vị thế của mình để đảm bảo rằng Trung Quốc là một đối tác chứ không phải là một đối thủ cạnh tranh kinh tế hoặc là chủ nghĩa thực dân.

2.6. Các vấn đề về dân chủ, quản trị và phát triển kinh tế thời gian qua đã đặt ra thách thức quan trọng đối mối quan hệ kinh tế Trung Quốc – châu Phi. Về vấn đề này Trung Quốc đã và đang mất dần sự ủng hộ của người dân châu Phi, vì vậy các doanh nghiệp Trung Quốc cần phải sửa đổi hành vi và thực thi hiệu quả các cam kết với châu Phi trong khi tham gia hoạt động kinh tế trên lục địa. Chính phủ Trung Quốc phải đảm bảo rằng các doanh nghiệp của mình cần tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, thúc đẩy chuyển giao kỹ năng và công nghệ, thúc đẩy tính minh bạch, thực thi công bằng và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ở châu Phi. Chính phủ Trung Quốc nên khuyến khích các doanh nghiệp Trung Quốc tích cực đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội bền vững ở châu Phi. Khi Trung Quốc không giải quyết tốt các vấn đề trên sẽ làm tổn thương đến mối quan hệ lâu dài với châu Phi. Hơn nữa, nếu Trung Quốc bỏ qua các nhu cầu và nguyện vọng của người dân châu Phi sẽ là thiếu khôn ngoan - chắc chắn đây là một trong những bài học quan trọng của "cuộc cách mạng hoa nhài" gần đây ở Tunisia và Ai Cập.

2.7. Sự tham gia của Trung Quốc ở châu Phi trên lĩnh vực kinh tế không những đáp ứng nhu cầu phát triển và cung cấp những cơ hội cho sự phát triển kinh tế của châu Phi. Sự tăng trưởng kinh tế của châu Phi trong hơn thập niên đầu thế kỉ XXI, trung bình hơn 5,5% một phần là nhờ sự đóng góp của Trung Quốc trong các hoạt động kinh tế. Theo nhiều chuyên gia kinh tế và các tổ chức tài chính quốc tế đã khẳng định, châu Phi là một lục địa đang đi lên vì khu vực này có sự tăng trưởng kinh tế nhanh nhất thế giới, sau châu Á. Sự đóng góp của Trung Quốc đối với sự phát triển của châu Phi được xem từ quan điểm chung như là một yếu tố tích cực. Tuy nhiên, hoạt động kinh tế của Trung Quốc ở châu Phi cũng không hẳn hoàn toàn là màu hồng, đúng như lời chỉ trích của dư luận (về giải quyết việc làm, tiêu chuẩn lao động nghèo, chuyển giao công nghệ hạn chế, chất lượng công trình xây dựng thấp, nạn tham nhũng và hỗ trợ chế độ độc tài…). Quan trọng hơn là cơ hội mà châu Phi tham gia với Trung Quốc là cần phải được xác định và nắm bắt. Các thách thức lớn đối với chính phủ các nước châu Phi là làm sao xác định một chiến lược như thế nào khi tham gia hợp tác với Trung Quốc trong bối cảnh và điều kiện phát triển của mình.

Chú thích:

---

[1] African Development Bank, (2012), “Chinese Investments and Employment Creation in Algeria and Egypt”,  Economic Brief, pp.2.

[2] OECD (2011), “OECD Factbook 2011-2012: Economic, Environmental and Social Statistics”, http://www.oecd-ilibrary.org/economics/oecd-factbook-2011-2012_factbook-2011-en.

[3] China State Council (2013), China-Africa Economic and Trade Cooperation, Beijing, People’s Republic of China, pp.1–22 và AfDB (2014), African Economic Outlook 2014, Tunis, Tunisia: African Development Bank.

[4] "China-Africa trade approaches $300 billion in 2015", http://news.xinhuanet.com/english/2015-11/09/c_134798979.htm

[5] China State Council (2013), China-Africa Economic and Trade Cooperation, Beijing, People’s Republic of China, pp.1–22

[6] “Sino-African Economic and Trade Cooperation As Shown by Numbers”, Xinhua News Agency, March 24 2013, http://news.xinhuanet.com/world/2013-03/24/c_115138809.htm

[7] Wu Fang (2012), “Retrospection and Prospect of Si-no-African Economic and Trade Cooperation”,  http://www.chinafrica.cn/chinese/jm/txt/2012-12/21/content_508332.htm.

[8] Ministry of Commerce of Chinese (2013), China-Africa Economic and Trade Cooperation, Information Office of the State Council, Beijing, http://news.xinhuanet.com/english/china/2013-08/29/c_132673093_2.htm.

[9] H.H.S.Viswanathan (2015), “FOCAC 2015: Consolidating China-Africa relations”, http://www.orfonline.org/research/focac-2015-consolidating-china-africa-relations/.

[10] Steven Kuo (2015), "China's Investment In Africa - The African Perspective", http://www.forbes.com/sites/riskmap/2015/07/08/chinas-investment-in-africa-the-african-perspective/#766f948316e2

[11] UNCTAD (2013), World Investment Report 2013: Global value chains: Investment and trade for development, New York and Geneva: United Nations và MOFCOM (2013), 2013 Statistical Bulletin of China's Outward Foreign Direct Investment,  China’s Ministry of Commerce, National Bureau of Statistics, and State Administration of Foreign Exchange.

[12] OECD and AFDB, (2010), African Economic Outlook – Public ressource mobilisation and Aid”, Paris: Organisation for Economic Cooperation and Development and Development Centre and African Development Bank.

[13] Kiggundu, M.N (2008), “A profile of China`s outward Foreign Direct Investment to Africa”, Proceedings of African Society of Business and Behavioral Sciences,  Vol. 15, no.1, pp.130-144.

[14] Kobylinski, Katarina (2012), “Chinese Investment in Africa: Checking the Numbers and Figures”, Briefing Paper 7, pp.7,

[15] H. H. S. Viswanathan (2015), tài liệu đã dẫn.

[16] Shen, X., (2013), “Private Chinese investment in Africa: myths and realities”, Policy Research Working Paper 6311 (2013), World Bank, pp.1-47.

[17] Shen, X., (2013), “Private Chinese investment in Africa: myths and realities”, Policy Research Working Paper 6311 (2013), World Bank, pp.1-47.

[18] Biggeri, M. and M. Sanfilippo (2009), “Understanding China’s Move into Africa: An Empirical Analysis”, Journal of Chinese Economic and Business Studies, 7 (1), pp.31–54 và Sanfilippo, M. (2010), “Chinese FDI to Africa: What Is the Nexus with Foreign Economic Cooperation?”, African Development Review, 22 (S1), pp.599–614.

[19] Biggeri, M. and M. Sanfilippo (2009), “Understanding China’s Move into Africa: An Empirical Analysis”, Journal of Chinese Economic and Business Studies, 7 (1), pp.31–54.

[20] Bräutigam, D. (2011), “Chinese Development Aid in Africa: What, Where, Why, and How Much?” in J. Golley and L. Song (eds.), Rising China: Global Challenges and Opportunities, Canberra: Australia National University Press, pp.203–223.

[21] Brad Parks (2015), "10 Essential Facts About Chinese Aid in Africa", http://nationalinterest.org/feature/10-essential-facts-about-chinese-aid-africa-14456?page=show

[22] China State Council. (2011), China’s Foreign Aid, Beijing, People’s Republic of China, pp.1–19.

[23] OECD-DAC (2013), “International Development Statistics Database (IDS)”, Paris, France: Organization for Economic Cooperation and Development-Development Assistance Committee, www.oecd.org/dac/stats/idsonline

[24] CCS (2013)  “The China-African Development Fund (CADFund) as a Sovereign Wealth Fund for Africa’s Development?”, Policy Briefing, Stellenbosch: The Centre for Chinese Studies at Stellenbosch University.

[25] United States Government Accountability Office (2013), Government Accountability Office. Sub-Saharan Africa: Trends in U.S. and Chinese Economic Engagement, GAO, Washington, DC 20548, (February), pp.35.

[26] Yun Sun (2015), “Xi and the 6th Forum on China-Africa Cooperation: Major commitments, but with questions”, http://www.brookings.edu/blogs/africa-in-focus/posts/2015/12/07-china-africa-focac-investment-economy-sun

[27] "Greeting message to China-Africa Media Summit from South African president", http://www.chinadaily.com.cn/world/XiattendsParisclimateconference/2015-12/01/content_22597265.htm)

[28] Embassy of the People’s Republic of China in the Republic of Ghana (2012), “Stronger China, Better Opportunity for Ghana”, http://gh.china-embassy.org/eng/xwdt/t995433.htm.

[29] Government of the People’s Republic of China (2011), “Foreign Aid White Paper”, http://english.gov.cn/official/2005-08/17/content_24165.htm#2012.

[30] Jintao, H.E. Hu (2012), “Open Up New Prospects for A New Type of China-Africa Strategic Partnership”, Paper presented at the Opening Ceremony of the Fifth Ministerial Conference of The Forum on China-Africa Cooperation, Beijing, July 19.http://gh.china-embassy.org/eng/xwdt/.

[31] Rocha, John (2007), “A New Frontier in The Exploitation of Africa’s Natural Resources: The Emergence of China” In African perspectives on China in Africa, edited by Firoze Manji and Stephen Marks. 15-34. Cape Town, Nairobi and Oxford: Fahamu and Pambazuka, pp.15.

[32] Xem tại:

- Obiorah, Ndubisi (2007), “Who’s Afraid of China in Africa? Towards an African Civil Society Perspective on China-Africa Relations”, In African perspectives on China in Africa, edited by Firoze Manji and Stephen Marks, Cape Town, Nairobi and Oxford: Fahamu and Pambazuka, pp.44.

- Brautigam, Deborah (2010), “Looking East: Africa’s Newest Investment Partners”, Global Journal of Emerging Market Economies 2, pp.187.

[33] Alden, Chris (2007), China in Africa, London: Zed Books & David Philip, pp.8.

[34] Xem tại:

- Mohan, Giles and Marcus Power (2008), “New African choices? The Politics of Chinese engagement in Africa and the changing architecture of international development”, Review of African Political Economy 35, pp.5.

- Caniglia, Laura (2011), “Western ostracism and China’s presence in Africa”, China Information 25, pp.178.